Próchnica jest definiowana jako choroba infekcyjna, transmisyjna powodująca odwapnienie (demineralizację) twardych (zmineralizowanych) tkanek zęba i rozpad (dezintegrację) zawartych w nich substancji organicznych. Rozwój próchnicy warunkuje współwystępowanie czynników:

1. Obecność płytki nazębnej

2. Podaż odpowiednich węglowodanów

3. Podatność powierzchni zęba

4. Odpowiednio długi czas, w którym występują powyższe trzy czynniki.

Znając przyczyny „psucia się" zębów można zapobiegać temu procesowi. Zacznijmy zatem po kolei. Codzienna higiena jamy ustnej ma na celu oczyszczenie zębów z miękkiego nalotu (płytki nazębnej). Zaleca się myć zęby dwa razy dziennie: po śniadaniu oraz po kolacji. Jeżeli osad nazębny nie jest codziennie usuwany, może ulec mineralizacji przekształcając się w kamień nazębny. Usunięcie kamienia nazębnego jest możliwe tylko w gabinecie stomatologicznym. W takim razie jak czyścić zęby, żeby były czyste?

1) Mycie zębów powinno rozpocząć dokładne płukanie jamy ustnej, które usuwa blisko połowę resztek pokarmowych.

2) Kolejnym etapem jest szczotkowanie zębów. Należy tu zwrócić uwagę na szczoteczkę, która zazwyczaj powinna być średniej twardości. Główka szczoteczki powinna obejmować swoją długością 3 sąsiednie zęby.

Podczas mycia dobrze jest wprowadzić jakiś schemat, aby każdy ząb był dokładnie umyty ze wszystkich stron, np. myjemy każdą ćwiartkę po kolei. Jeżeli chodzi o ruchy jakie powinniśmy wykonywać jest kilka podstawowych metod szczotkowania. Polecaną metodą dla dzieci jest metoda Fonesa tj. metoda ruchów okrężnych. Metoda ta polega na ułożeniu szczoteczki pod kątem prostym do dziąsła i wykonywaniu okrężnych ruchów obrotowych. Powierzchnie żujące zębów bocznych należy oczyszczać metodą szorowania (wykonywanie ruchów „tył-przód”). Zęby przednie dodatkowo myjemy poprzez ułożenie włosia szczoteczki pionowo do powierzchni językowych (wzdłuż ich osi) po czym „wymiatamy” zalegające resztki pokarmowe. Po 10 roku życia nasza metoda szczotkowania powinna zostać wzbogacona poprzez dołożenie do metody Fonesa również metody roll. Jest to metoda „dziąsło-zęby”. Szczoteczkę ustawia się pod kątem 45˚ w kierunku dziąsła, następnie wykonuje się ruchy obrotowo-wymiatające – główka szczoteczki przesuwana jest po dziąsłach poprzez powierzchnię boczną do szczytów zębów. Zaleca się wykonywać 4-6 ruchów wymiatająco-obrotowych w jednym czyszczonym miejscu. Istnieje więcej metod szczotkowania zębów dedykowanych dla różnych grup, dlatego jeżeli nie jesteś pewien czy poprawnie szczotkujesz zęby, zapytaj swojego dentystę o radę. A co z pastą do zębów? Nie jest ona niezbędna, choć bardzo ułatwia i przyśpiesza proces mycia zębów. Bez pasty do zębów należałoby szczotkować zęby 6-8 minut, pasta skraca ten czas nawet o połowę. Pienienie się pasty zmiękcza związki organiczne w płytce nazębnej i dociera tam, gdzie nie zawsze sięga szczoteczka, więc pomaga oczyścić trudno dostępne miejsca. Dodatkowo zawiera środki ścierne i polerujące, które mechanicznie usuwają osad. Niektóre pasty zawierają składniki, które dodatkowo hamują mineralizację płytki nazębnej (np. pirofosforany), pomagając utrzymać zęby w czystości. Ważne zatem przy wyborze pasty do zębów jest zwrócenie uwagi na zawartość fluoru (1500 ppm dla dorosłych) lub ksylitolu (ma działanie hamujące na rozwój bakterii, zalecany m.in. dla dzieci poniżej 6 roku życia). Kolejnym oznaczeniem na które należy zwrócić uwagę jest wskaźnik RDA (Radioactive Dentin Abrasion), który określa stopień ścieralności. Przy jego określaniu bierze się pod uwagę wielkość drobin środka abrazyjnego, ich kształt (kanciasty lub kulisty) i twardość. Wskaźnik RDA w pastach dla dorosłych przeznaczonych do codziennego użytku nie powinien być wyższy niż 80, a w pastach do zębów nadwrażliwych – mieścić się w przedziale 30-70. Tylko pasty wybielające mogą mieć wysoki wskaźnik ścieralności, do 194. Zawarte w pastach środki ścierne (abrazyjne) mają skutecznie usuwać płytkę bakteryjną z zębów, ale jednocześnie być bezpieczne dla szkliwa. Dlatego past wybielających opierających się głównie na ich ścieralności nie należy stosować dłużej niż 2 tygodnie, używane dłużej do codziennego stosowania, mogą uszkadzać szkliwo i stać się przyczyną nadwrażliwości.

3) Po dokładnym wyszczotkowaniu zębów nie należy zapominać o języku. Oczyszczanie powierzchni języka jest niezwykle ważne ze względu na jego specyficzną budowę. Nasz język wyposażony jest w wiele rodzajów brodawek przez co nie jest gładką powierzchnią, a wszystkie te nierówności sprzyjają rozwojowi bakterii. Ponad połowa bakterii w jamie ustnej żyje na języku. Zbyt duża ilość bakterii może sprzyjać pojawianiu się nieświeżego oddechu, zwiększa ryzyko próchnicy zębów, a także chorób przyzębia. Pamiętaj o tym, że Twój język powinien być koloru różowego, nie należy bagatelizować zmiany zabarwienia języka.

Zgłoś się do lekarza dentysty, jeżeli:

• odczuwasz uporczywy ból języka,

• pojawiają się białe plamy na języku,

• zmiana zabarwienia utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie,

• naskórek języka złuszcza się.

Do higieny języka można wykorzystać specjalne skrobaczki lub specjalne powierzchnie umieszczone na szczoteczce do zębów. Można również użyć zwykłego włosia szczoteczki, jednak wtedy należy używać różnych szczoteczek do zębów i języka. Czyszczenie języka rozpoczynamy u nasady wykonując ruchy od tyłu do przodu, co najmniej kilka razy - nie wykonujemy ruchów bocznych, ponieważ powodują one jedynie rozsiewanie bakterii. Należy także oczyszczać boczną powierzchnię języka.

4) Po dokładnym oczyszczeniu powierzchni języka, użyj płynu do płukania jamy ustnej - musimy w końcu jakoś usunąć bakterie z naszej jamy ustnej.

5) Do dokładnego oczyszczenia wszystkich miejsc w uzębieniu trzeba sięgnąć po dodatkowe przybory higieniczne. Miejsca których nie jesteśmy w stanie wyczyścić płukaniem i szczotkowaniem to powierzchnie styczne i przestrzenie międzyzębowe. Do ich oczyszczania służą nici dentystyczne oraz szczoteczki międzyzębowe. Innym czynnikiem wpływającym na rozwój próchnicy jest dostarczanie w diecie cukrów prostych. Tym samym ich unikanie sprzyja zdrowiu jamy ustnej. Dodatkowymi elementami profilaktyki przeciwpróchniczej są profesjonalne zabiegi fluoryzacji i uszczelniania bruzd (anatomicznych zagłębień zębów) lakiem szczelinowym oraz wizyty kontrolne u dentysty co pół roku.